Bạn có thể nhìn thấy bao nhiêu ngôi sao trên bầu trời đêm ?
Nếu như bạn vừa bước ra ngoài trời từ ngôi nhà rực sáng ánh đèn của mình thì bạn sẽ không thấy được nhiều sao đâu, mãi đến 30 phút sau đôi mắt của bạn mới thích nghi được với bóng tối.
Hãy tưởng tượng bạn đi về ngoại ô ngắm sao với người yêu, và giơ tay lên thề với hàng ngàn vì sao trên kia minh chứng cho tình yêu của bạn, nhưng có mấy ngàn ngôi sao để bạn thề ? Trên thực tế thì bạn không cần biết chính xác bao nhiêu ngôi sao mới thề được đâu. Ước lượng có ít nhất là 10 ngàn ngôi sao trên bầu trời đêm. Nhưng tại sao bạn phải nhắm chừng khi mà có người đã đếm giùm bạn ?
Nhà thiên văn học Dorrit Hoffleit ở Đại học Yale được biết tới với công việc theo dõi những ngôi sao biến quang, ông đã biên soạn cuốn catalog Những ngôi sao sáng Yale vài thập kỷ trước. Nó là một danh sách những ngôi sao có thể nhìn thấy được từ Trái Đất với độ sáng biểu kiến không quá +6,5, và hầu hết nhân loại đều có thể thấy được chúng.
Có lẽ bạn sẽ bất ngờ khi bạn đọc nó, nó tổng cộng có 9096 ngôi sao có thể thấy được trên toàn bộ bầu trời, tức là tính luôn ở hai bán cầu. Vì nếu bạn đứng ở một nơi bất kỳ vào một thời điểm bất kỳ thì bạn chỉ có thể quan sát được bầu trời của nửa bán cầu, tức là khoảng 4548 sao thấy được (và tùy theo mùa). Và đó là bầu trời đêm tối nhứt, không có bất cứ ánh sáng nhơn tạo nào khác, chỉ có ánh sáng tự nhiên từ bầu trời.
Tại cực bắc, nơi mà sao Polaris là sao bắc cực luôn nằm thẳng trên đỉnh đầu và suốt 6 tháng chìm trong ban đêm, những ngôi sao không mọc/lặn mà luôn nằm trên bầu trời, thì mỗi ngày trong 6 tháng đó, người dân khu vực này sẽ thấy được chừng 4500 ngôi sao. Còn những nơi gần xích đạo như ở Việt Nam chúng ta, bầu trời đêm còn có sự xuất hiện của nhiều ngôi sao ở bán cầu nam, nên số lượng ngôi sao trong một đêm lên đến khoảng 6800 ngôi sao.
Các nhà thiên văn sử dụng thang đo độ sáng biểu kiến để mô tả cường độ sáng của các ngôi sao, hành tinh hay các thiên thể khác. Một thiên thể bất kỳ nếu sáng hơn một thiên thể khác một độ, thì tức là nó sáng hơn 2,5 lần. Thí dụ như sao Vega của chòm sao Lyra (Đờn trời) có độ sáng biểu kiến là +0,0, thì nó sáng hơn 2,5 lần so với sao Altair của chòm sao Aquila (Đại bàng) có độ sáng biểu kiến là +1,0. Vậy tính ra, ngôi sao có độ sáng biểu kiến +1 sẽ sáng hơn 2,5 × 2,5 × 2,5 × 2,5 × 2,5 (bằng khoảng 100 lần) so với sao có độ sáng biểu kiến là +6,0.
Nhưng bạn chú ý rằng, nếu ngôi sao có số độ sáng biểu kiến càng lớn, thì ngôi sao đó càng mờ. Nếu một thiên thể nào đó quá sáng, thì nó sẽ có giá trị âm. Thí dụ như sao Sirius của chòm sao Canis Major (Chú chó lớn) lấp lánh với độ sáng biểu kiến là –1,4, hành tinh Mộc thì lung linh với độ sáng biểu kiến là –2,5, còn hành tinh Kim thì sáng nhứt trong số những thiên thể "giống sao" (tức là một điểm sáng trên bầu trời) với độ sáng biểu kiến là –4,4. Trẳng rằm và Mặt Trời có độ sáng biểu kiến lần lượt là –12,7 và –26,7.
Khi quan sát ở ngoại ô, nông thôn, giới hạn độ sáng biểu kiến của các ngôi sao là vào khoảng +4, tức là bạn sẽ thấy được khoảng 900 ngôi sao không hơn +4 độ. Còn khi bạn quan sát giữa lòng thành phố tương đối ít đèn thì bạn sẽ thấy được khoảng 70 ngôi sao với độ sáng biểu kiến dưới +2 (thí dụ như những ngôi sao của nhóm sao Bắc Đẩu có độ sáng tương đương vậy). Và ở các đô thị ánh sáng thì số này chỉ còn khoảng 35 sao.
Những người sanh sống ở thành phố với đầy ánh đèn sẽ ngạc nhiên vô cùng khi được lần đầu tiên tận mắt chứng kiến bầu trời đêm ở vùng ngoại ô. Khi bạn ở ngoại ô, hãy sử dụng ống dòm 50 mm để quan sát được những ngôi sao có độ sáng biểu kiến lên tới +9, lúc này bạn quan sát được khoảng 217 ngàn ngôi sao. Còn khi quan sát qua kính thiên văn 3 inch thì số lượng sao mà bạn thấy được lên tới 5 triệu 300 ngàn.
Và cuối cùng, trong một đêm trời trong vắt, thật tối, không có ánh đèn, không có ánh trăng, khi quan sát qua ống kính thiên văn 15 inch, bạn sẽ thấy được những ngôi sao với độ sáng biểu kiến lên tới +16, tức là tổng số sao bạn thấy được là khoảng 380 triệu. Nhưng đây chỉ là con số ước chừng, bạn có thể đếm hết chúng không ?
Theo Bob King/SkyAndTelescope
![[Ftvh] Bầu trời đầy sao tuyệt đẹp ở vùng viễn tây Texas khi quan sát từ đỉnh núi Locke thuộc vùng núi Davis gần đài quan sát McDonald. Ánh sáng của thành phố Fort Davis sáng đến mức bạn có thể nhìn thấy chúng phía xa ở đường chân trời. Tác giả : Sergio Garcia Rill.](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh0ZhmMeFhxTQQffOFVjxrgDEZi7MSmTUlTl0sl_sbzhz7hC0yeBQ-0eNG36XBYQt7_fi9zreWxHsJhBU_A2rFbIC6nccE6FOGK-GvwtB1ZQGxCb0RjztBaufEozzlMLus_A-9as-Mf0Ifp/s1600/starry-sky-texas.jpg "[Ftvh] Bầu trời đầy sao tuyệt đẹp ở vùng viễn tây Texas khi quan sát từ đỉnh núi Locke thuộc vùng núi Davis gần đài quan sát McDonald. Ánh sáng của thành phố Fort Davis sáng đến mức bạn có thể nhìn thấy chúng phía xa ở đường chân trời. Tác giả : Sergio Garcia Rill.") |
| Bầu trời đầy sao tuyệt đẹp ở vùng viễn tây Texas khi quan sát từ đỉnh núi Locke thuộc vùng núi Davis gần đài quan sát McDonald. Ánh sáng của thành phố Fort Davis sáng đến mức bạn có thể nhìn thấy chúng phía xa ở đường chân trời. Tác giả : Sergio Garcia Rill. |
Hãy tưởng tượng bạn đi về ngoại ô ngắm sao với người yêu, và giơ tay lên thề với hàng ngàn vì sao trên kia minh chứng cho tình yêu của bạn, nhưng có mấy ngàn ngôi sao để bạn thề ? Trên thực tế thì bạn không cần biết chính xác bao nhiêu ngôi sao mới thề được đâu. Ước lượng có ít nhất là 10 ngàn ngôi sao trên bầu trời đêm. Nhưng tại sao bạn phải nhắm chừng khi mà có người đã đếm giùm bạn ?
Nhà thiên văn học Dorrit Hoffleit ở Đại học Yale được biết tới với công việc theo dõi những ngôi sao biến quang, ông đã biên soạn cuốn catalog Những ngôi sao sáng Yale vài thập kỷ trước. Nó là một danh sách những ngôi sao có thể nhìn thấy được từ Trái Đất với độ sáng biểu kiến không quá +6,5, và hầu hết nhân loại đều có thể thấy được chúng.
Có lẽ bạn sẽ bất ngờ khi bạn đọc nó, nó tổng cộng có 9096 ngôi sao có thể thấy được trên toàn bộ bầu trời, tức là tính luôn ở hai bán cầu. Vì nếu bạn đứng ở một nơi bất kỳ vào một thời điểm bất kỳ thì bạn chỉ có thể quan sát được bầu trời của nửa bán cầu, tức là khoảng 4548 sao thấy được (và tùy theo mùa). Và đó là bầu trời đêm tối nhứt, không có bất cứ ánh sáng nhơn tạo nào khác, chỉ có ánh sáng tự nhiên từ bầu trời.
Tại cực bắc, nơi mà sao Polaris là sao bắc cực luôn nằm thẳng trên đỉnh đầu và suốt 6 tháng chìm trong ban đêm, những ngôi sao không mọc/lặn mà luôn nằm trên bầu trời, thì mỗi ngày trong 6 tháng đó, người dân khu vực này sẽ thấy được chừng 4500 ngôi sao. Còn những nơi gần xích đạo như ở Việt Nam chúng ta, bầu trời đêm còn có sự xuất hiện của nhiều ngôi sao ở bán cầu nam, nên số lượng ngôi sao trong một đêm lên đến khoảng 6800 ngôi sao.
Các nhà thiên văn sử dụng thang đo độ sáng biểu kiến để mô tả cường độ sáng của các ngôi sao, hành tinh hay các thiên thể khác. Một thiên thể bất kỳ nếu sáng hơn một thiên thể khác một độ, thì tức là nó sáng hơn 2,5 lần. Thí dụ như sao Vega của chòm sao Lyra (Đờn trời) có độ sáng biểu kiến là +0,0, thì nó sáng hơn 2,5 lần so với sao Altair của chòm sao Aquila (Đại bàng) có độ sáng biểu kiến là +1,0. Vậy tính ra, ngôi sao có độ sáng biểu kiến +1 sẽ sáng hơn 2,5 × 2,5 × 2,5 × 2,5 × 2,5 (bằng khoảng 100 lần) so với sao có độ sáng biểu kiến là +6,0.
Nhưng bạn chú ý rằng, nếu ngôi sao có số độ sáng biểu kiến càng lớn, thì ngôi sao đó càng mờ. Nếu một thiên thể nào đó quá sáng, thì nó sẽ có giá trị âm. Thí dụ như sao Sirius của chòm sao Canis Major (Chú chó lớn) lấp lánh với độ sáng biểu kiến là –1,4, hành tinh Mộc thì lung linh với độ sáng biểu kiến là –2,5, còn hành tinh Kim thì sáng nhứt trong số những thiên thể "giống sao" (tức là một điểm sáng trên bầu trời) với độ sáng biểu kiến là –4,4. Trẳng rằm và Mặt Trời có độ sáng biểu kiến lần lượt là –12,7 và –26,7.
Khi quan sát ở ngoại ô, nông thôn, giới hạn độ sáng biểu kiến của các ngôi sao là vào khoảng +4, tức là bạn sẽ thấy được khoảng 900 ngôi sao không hơn +4 độ. Còn khi bạn quan sát giữa lòng thành phố tương đối ít đèn thì bạn sẽ thấy được khoảng 70 ngôi sao với độ sáng biểu kiến dưới +2 (thí dụ như những ngôi sao của nhóm sao Bắc Đẩu có độ sáng tương đương vậy). Và ở các đô thị ánh sáng thì số này chỉ còn khoảng 35 sao.
Những người sanh sống ở thành phố với đầy ánh đèn sẽ ngạc nhiên vô cùng khi được lần đầu tiên tận mắt chứng kiến bầu trời đêm ở vùng ngoại ô. Khi bạn ở ngoại ô, hãy sử dụng ống dòm 50 mm để quan sát được những ngôi sao có độ sáng biểu kiến lên tới +9, lúc này bạn quan sát được khoảng 217 ngàn ngôi sao. Còn khi quan sát qua kính thiên văn 3 inch thì số lượng sao mà bạn thấy được lên tới 5 triệu 300 ngàn.
Và cuối cùng, trong một đêm trời trong vắt, thật tối, không có ánh đèn, không có ánh trăng, khi quan sát qua ống kính thiên văn 15 inch, bạn sẽ thấy được những ngôi sao với độ sáng biểu kiến lên tới +16, tức là tổng số sao bạn thấy được là khoảng 380 triệu. Nhưng đây chỉ là con số ước chừng, bạn có thể đếm hết chúng không ?
Theo Bob King/SkyAndTelescope
