Khoa học và nhà khoa học
- Khoa học là nghiên cứu mới tạo ra
những tri thức về tự nhiên, xã hội, tư duy.
Nhà khoa học đã phát minh ra vật chất diệu kỳ
Đưa loài người từ nguyên thủy trở thành văn minh.
Đưa con người từ tăm tối đến ánh sáng điện lung linh.
Âm thanh vang lên những khúc nhạc tình.
- Khi cách mạng công nghiệp ra đời
Khoa học làm chức năng phân tích và giải thích.
Mở rộng thế giới quan về tự nhiên, xã hội, tư duy
Bản thân khoa học đẹp như áng sử thi.
- Khoa học là một biểu hiện của hình thái ý thức xã hội.
- Khi khoa học ra đời, truyền thuyết và thần thoại phải lùi một bước.
Khoa học và tôn giáo hình như có một lời hẹn ước.
Có cái ra đời sau, có cái ra đời trước
Đều sống cùng nhau trên trái đất này.
- Khởi nguồn khoa học từ phương Đông
Vén màn mây đen để lóe lên những tia sáng hồng.
Khoa học phương Tây phát triển sau khoa học phương Đông
Nhưng lại tiến nhanh hơn khoa học phương Đông
Là do khoa học phương Tây không bị khóa xích trong lòng.
Những tri thức, kinh nghiệm tự nhiên và xã hội
Thiên văn học, toán học, lôgích học mà khoa học phương
Đông có trước là cơ sở để phương Tây nâng lên tầm cao.
Cả hai nền khoa học đều lấp lánh như những vì sao!
- Arixtốt, Galilê, Côpécních, Xiôncốpski, Menđêlêép, Êđisơn
Đácuyn, Niutơn, Anhxtanh, Nobel, Lômônôxốp, Stêphenxông,…
Những nhà khoa học bậc thầy của những phát minh
Chuyện như thần thoại của phép diệu kỳ linh
Làm giàu lên cuộc sống trong thế giới lý và tình.
Nhưng rút cục Galilê bị thiêu
Arixtốt sống đời phiêu diêu.
Bao người phải sống tiêu điều
Ghét yêu yêu ghét ai chiều cho ai.
Quá khứ hiện tại tương lai
Thân kia phận ấy mấy ai vui sầu.
Bao giờ ta mới hiểu nhau
Khi nào ta mới vào cầu nhân duyên.
Nỗi buồn dằng dặc triền miên
Rải đầy năm tháng ở miền nhân gian.
Chao ôi! Một dấu chấm than (!)
Đời nhà khoa học như làn gió bay!
Praha, Séc, 4-3-2002
Đức Vượng
(Cử nhân ngữ văn)
——
Lời Tác giả: Một ngày đầu tháng 3-2002, tại Trường Đại học kinh tế quốc dân Praha, Cộng hòa Séc, một nhóm sinh viên Việt Nam, sinh viên Séc,… tổ chức tọa đàm về quản lý khoa học kinh tế. Tôi được mời đến dự với tư cách một nhà khoa học của Đại Sứ quán Việt Nam tại Cộng hòa Séc. Trong buổi tọa đàm khoa học, tôi thấy có nhiều ý kiến khác nhau về khái niệm, định nghĩa về khoa học. Trước khi kết thúc buổi tọa đàm khoa học, người chủ trì tọa đàm hôm ấy mời tôi lên phát biểu có tính chất kết luận.
Tôi làm bài thơ Khoa học và nhà khoa học để phản ánh một phần những vấn đề về khoa học bằng thơ.
Qua nghiên cứu, tôi thấy khoa học là một trong những biểu hiện của hình thái ý thức xã hội, nhằm tạo ra những tri thức mới về tự nhiên, xã hội, tư duy, bao gồm tất cả những điều kiện và những yếu tố của quá trình tạo ra kết quả nghiên cứu khoa học cũng từng lĩnh vực. Khoa học cũng là kết quả của phân công lao động xã hội. Với những tri thức đã được tích lũy về khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, trình độ, kinh nghiệm, phân công, hợp tác, các nhà khoa học đã tạo ra những sản phẩm khoa học, phục vụ đời sống con người và phục vụ xã hội. Hệ thống khái niệm, phạm trù, thông tin khoa học là kiến thức cơ bản đã được tích lũy từ nhiều năm để nhà khoa học có điều kiện phát triển bước tiếp. Nghiên cứu cơ bản (lý luận) và nghiên cứu ứng dụng là kết quả của quá trình nghiên cứu khoa học.
Trong lịch sử, khoa học phát triển cùng với sự phát triển của xã hội loài người. Manh nha cho sự ra đời của khoa học xuất hiện từ rất sớm ở phương Đông, cụ thể là ở Trung Quốc, Ấn Độ, Ai Cập, Babilon,… Khoa học ở phương Tây phát triển sau phương Đông, nhưng lại tiến nhanh hơn phương Đông. Đó là đặc điểm của phát triển khoa học thế giới.
Nhiều nhà khoa học xuất hiện sớm ở phương Đông và phương Tây. Từ thế kỷ IV trước Công nguyên đã bắt đầu xuất hiện những nhà tư tưởng, nhà khoa học. Những người này đã làm thay đổi thế giới. Các nhà khoa học – kỹ thuật đã làm nên cuộc cách mạng công nghiệp. Khi cuộc cách mạng công nghiệp ra đời, thì chức năng chính của khoa học là chức năng giải thích, phân tích, phát minh, sáng chế. Nhiệm vụ cơ bản của khoa học lúc này là mở rộng thế giới quan về tự nhiên, xã hội, tư duy. Bản thân con người cũng là bộ phận của nó. Đến khi sản xuất bằng máy móc trên quy mô lớn ra đời, con người mới có điều kiện biến khoa học có tính chất tư biện thành nhân tố tích cực của bản thân sản xuất. Trong điều kiện cách mạng khoa học – kỹ thuật hiện đại, khoa học với tính cách là một hệ thống luôn luôn được cải tiến. Khoa học thời hiện đại là khoa học đáp ứng được nhu cầu của sản xuất hiện đại, của nền công nghiệp hiện đại. Các tri thức khoa học đã trở thành tài sản của những chuyên gia, kỹ sư, những người quản lý, tổ chức sản xuất và công nhân điều khiển máy móc đại công nghiệp. Vì vậy, khoa học đang biến thành lực lượng sản xuất trực tiếp. Khoa học hiện đại không chỉ đơn thuần đi theo sự phát triển của kỹ thuật, mà vượt qua kỹ thuật, trở thành lực lượng chủ chốt của tiến bộ sản xuất vật chất. Nó hình thành như một cơ thể toàn vẹn, hài hòa, có sức lôi cuốn mạnh. Khoa học hiện đại không chỉ đáp ứng yêu cầu của sản xuất, kỹ thuật, mà còn hướng vào con người, vào sự phát triển của trí tuệ con người, của năng lực sáng tạo, khả năng tư duy của con người, vào việc xây dựng những tiền đề vật chất và tinh thần cho sự phát triển toàn diện của con người. Khoa học đỉnh cao khi nhà khoa học – kỹ thuật đã chế tạo ra được những vệ tinh bay trong vũ trụ và con người bước vào hành tinh khác ngoài trái đất.
Khoa học vĩ đại như thế, nhưng nhà khoa học, nhà sáng chế luôn luôn phải chịu những thiệt thòi trong đời tư, trong nghiên cứu khoa học. Phát minh của nhà khoa học đã mang lại cuộc sống cho con người, nhưng xã hội lại không biết bù đắp cho cuộc sống nhà khoa học. Trớ trêu thay!
