Âm - Dương
Rằng trong vũ trụ bao la
Mịt mùng trời đất sinh ra muôn loài.
Không gian vô tận cảm hoài
Sinh ra tĩnh động chẳng ai đo lường
Động thì sinh bởi khí Dương
Tĩnh do Âm khí đêm trường mà sinh.
Âm là cái của tinh thần
Dương là vật chất tạo thành thể nhân.
Âm Dương tách biệt đôi phần
Cũng là đến lúc lìa trần gian đi.
Âm Dương kết nối một khi
Báo rằng đời đã hết suy đến cường.
Đôi ta hòa hợp Âm Dương
Đời tràn hạnh phúc vấn vương tơ lòng.
Nước Âm mát dịu trắng trong
Lửa Dương sưởi ấm đêm đông lạnh lùng.
Âm Dương khăng khít hợp cùng
Dệt nên tình nghĩa vợ chồng lứa đôi!
Praha, Séc, Đêm 22-1-2002
Đức Vượng
(Cử nhân Ngữ văn)
------(
Lời Tác giả: Bài thơ Âm Dương được viết ra trong lúc tôi đang công tác ở châu Âu. Trong cộng đồng người Việt Nam tại Cộng hòa Séc có người đề nghị tôi nên viết bài thơ về Âm Dương và giải thích về học thuyết Âm Dương. Tôi đã suy nghĩ nhiều về Âm - Dương và đã viết thành bài thơ này.
Theo cách giải thích của triết học cổ đại Trung Quốc, thì. tất cả vạn vật trên trái đất đều được chia thành Âm Dương, như ngày là Dương, đêm là Âm; chồng là Dương, vợ là Âm; nóng thuộc Dương, lạnh thuộc Âm; số lẻ thuộc Dương, số chẵn thuộc Âm; bề ngoài là Dương, bên trong là Âm,... Trong xã hội, khi chế ra các dụng cụ điện người ta cũng chia ra cực Âm và cực Dương,... Âm Dương còn được thể hiện trong Âm Dương lịch. Lịch căn cứ vào chuyển động của Mặt Trăng quay chung quanh Trái Đất và Trái Đất quay chung quanh Mặt Trời, mà ấn định mỗi tháng có 29 ngày hoặc 30 ngày (riêng tháng 2 âm lịch, không nhuận chỉ có 28 ngày); mỗi năm 12 tháng, năm nhuận 13 tháng. Khi cúng tế, người ta cũng nghĩ ra cách xin Âm Dương, tưởng tượng ra xin ý kiến của các vị thần thánh, thần linh bằng hai đồng tiền gieo trên đĩa, khi một đồng sấp (tượng trưng cho Dương) và một đồng ngủa (tượng trưng cho Âm), thì coi như các vị thần thánh, thần linh đã đồng ý; còn hai đồng tiền đều sấp hoặc đều ngửa, thì là “có vấn đề về số phận”, phải gieo lại cho đến khi một đồng sấp, một đồng ngửa mới thôi.
Ý nghĩa sâu sắc của Âm - Dương còn thể hiện ở chỗ trong Dương có Âm, trong Âm có Dương. Khi trong một cơ thể con người chỉ còn phần Âm, mất phần Dương, hoặc chỉ còn phần Dương, mất phần Âm là đến lúc sức khỏe bắt đầu sút giảm và sẽ đi đến tử vong. Vì vậy, một vấn đề đặt ra đối với sức khỏe là phải biết điều hòa Âm Dương.
Nguyên lý của Âm Dương là “cô Dương bất sinh, độc Âm bất trưởng”. Chỉ có Âm - Dương hài hòa, tương tác lẫn nhau mới làm cho vạn vật sinh sôi, nảy nở, biến hóa không ngừng. Thí dụ, đàn ông ngủ với đàn ông thì không thể sinh con, để cái, đàn bà ngủ với đàn bà cũng vậy. Mọi cái đều phải do Âm Dương tác thành.
Âm Dương vừa là bản chất, vừa là hiện tượng, đồng thời cũng là quy luật vận động của tự nhiên, xã hội và con người.
Học thuyết Âm Dương là học thuyết thể hiện sự đối lập trong thống nhất của vạn vật trong thế giới tự nhiên, xã hội, con người; là hai mặt tương phản, nhưng lại thúc đẩy lẫn nhau. Các mặt đối lập là những yếu tố, những mặt thống nhất không thể tách rời; cũng có thể trong cùng một mặt, nhưng lại thâm nhập lẫn nhau; đồng thời, cũng có thể loại trừ lẫn nhau. Không có các mặt đối lập nếu không có sự thống nhất của các mặt đối lập đó, không có sự thống nhất nếu không có các mặt đối lập (Âm Dương). Sự thống nhất của các mặt đối lập (Âm Dương) chỉ là tương đối. Quy luật này giải thích nguồn gốc bên trong khách quan của mọi sự vận động (Âm Dương) để đạt tới thống nhất. Tư duy biện chứng không chia cắt cái toàn thể, thống nhất, không phân định ranh giới một cách trừu tượng hai thái cực (Âm Dương), mà trái lại, nắm lấy cái toàn thể, thống nhất như là một cái hữu cơ, như một hệ thống, trong đó, các mặt đối lập (Âm Dương) thâm nhập lẫn nhau, tác động vào nhau và chi phối toàn bộ quá trình phát triển. Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập với tính cách là một quy luật của nhận thức về Âm - Dương, thực chất là quy luật của thế giới khách quan.
Học thuyết về Âm Dương còn phải được tiếp tục nghiên cứu và phát triển trong sự biến đổi của thế giới tự nhiên, của xã hội và của tư duy con người.
