Vì sao mưa đá xuất hiện vào mùa ấm còn mùa đông không có?

 

Về mùa xuân và mùa hạ, có lúc sáng sớm thời tiết còn rất tốt, chính trưa hoặc sau trưa bỗng nhiên mưa đá. Lúc đó tuy nhiệt độ không khí rất cao, nhưng lại có những cục đá rơi xuống với hình cầu, hình chóp nón, hoặc đủ dạng hình thù khác. Còn mùa đông tuy nhiệt độ không khí rất thấp, nhưng lại không có mưa đá. Nguyên nhân ở chỗ nào?

Muốn làm rõ vấn đề này, trước hết phải biết mưa đá được hình thành như thế nào. Nguyên do mưa đá và mưa giông có cùng một dạng, chúng đều từ các đám mây tích nước rơi xuống, chẳng qua đám mây tích nước mưa đá thì dòng khí đối lưu rất dữ dội, cho nên đám mây tích nước này còn gọi là mây mưa đá. Mây mưa đá phần nhiều xuất hiện vào mùa ấm, rất ít khi xuất hiện trong mùa lạnh. Mây mưa đá là do không khí đối lưu mạnh mẽ mà tạo nên, nó là sản phẩm của không khí không ổn định. Dưới sức nóng của ánh nắng vào mùa ấm và ẩm ướt rất dễ phát sinh không khí không ổn định. Khi đó trong không khí chứa rất nhiều hơi nước, hơn nữa tầng không khí dưới thấp lại dễ bị Mặt Trời chiếu nóng hun đúc, hình thành cột không khí trên lạnh dưới nóng, phát sinh đối lưu dữ dội, dần dần phát triển thành những đám mây tích nước đá. Hơn nữa dòng khí trong đám mây này lên xuống rất mạnh đủ để đỡ những cục đá trong đám mây, khiến cho đá trong đám mây được nâng lên theo dòng khí, không ngừng kết hợp với các giọt nước li ti và các bông tuyết trên đường trôi dạt, hình thành ra những cục đá trong suốt hoặc mờ đục xen lẫn nhau. Khi chúng to đến một mức độ nhất định, dòng khí bốc lên không thể đỡ nổi nữa thì sẽ rơi xuống, biến thành mưa đá. Đó chính là nguyên lý mưa đá chỉ xuất hiện vào mùa ấm.

Về mùa đông ánh nắng Mặt Trời chiếu xiên xuống mặt đất. Lượng nhiệt mặt đất tiếp thu được rất ít, không đủ để gây ra những dòng đối lưu mạnh. Hơn nữa không khí khô ráo, cho nên dù có phát sinh đối lưu cũng không dễ hình thành nên đám mây tích nước to nặng. Dù có hình thành thì những dòng khí đối lưu trong mây cũng không thể đủ mạnh để đỡ chúng lơ lửng trong bầu trời. Cho nên về mùa lạnh không thể có mưa đá.

Có lẽ có người sẽ hỏi rằng, môi trường để hình thành mưa đá là nhiệt độ không khí phải rất thấp. Về mùa hè, trời rất nóng, vậy làm sao có thể hình thành nước đá được? Đó là vì mùa hè cho dù nhiệt độ trên mặt đất có thể cao trên 30°C, nhưng vì nhiệt độ của không khí bốc lên giảm dần theo độ cao, ở đám mây trên tầng cao nhiệt độ chỉ còn khoảng 20°C. Chỗ đám mây cách mặt đất khoảng 4 km nhiệt độ đã dưới 0°C. Đỉnh của một đám mây mưa đá có thể phát triển lên cao cách mặt đất khoảng 10 km, cho nên trên không khu vực nhiệt độ thấp có đủ chiều dày để hình thành điểm ngưng kết băng.

 Nguyễn Văn Mậu