Câu chuyện giáo dục: Trẻ bị “bủa vây” bởi áp lực từ phụ huynh

Ai cũng mong một đời sống học đường thuần khiết, ở đó trẻ sẽ nhận được đầy đủ yêu thương, trẻ biết khiêm cung và nhân ái. Nhưng theo bà Phan Hồ Điệp- mẹ “thần đồng” Đỗ Nhật Nam, ngoài một số tác động, phụ huynh là một trong những yếu tố làm nên áp lực cho con trẻ.

Chia sẻ tại tọa đàm về áp lực nhà giáo, do Bộ GD&ĐT phối hợp cùng ĐHSP Hà Nội vừa tổ chức, bà Phan Hồ Điệp cho biết: “Nhà gần một số trường tiểu học nên tôi chứng kiến nhiều câu chuyện đau lòng. Sau khi tan trường, bố mẹ hỏi con thi được mấy điểm, và cau mày khi con không được điểm như mong muốn. Có người còn xé bài kiểm tra trước mặt con”.

Cô giáo này cho rằng, nhiều phụ huynh đang dạy con bằng nỗi sợ, độc đoán, uy quyền, khiến học sinh bị sợ hãi. Khi học sinh sợ hãi, chúng cũng áp dụng lên bạn bè như vậy. Mẹ "thần đồng" Đỗ Nhật Nam cũng chỉ ra những áp lực mà phụ huynh đang gây ra cho con.

Trẻ bị "bủa vây" bởi áp lực của bố mẹ

Áp lực về thành tích và điểm số: Phụ huynh luôn mong muốn con mình phải đạt điểm cao, phải có thành tích trong các cuộc thi nhưng lại chỉ nghĩ: Mình chỉ cần bỏ tiền để cho con tham gia các lớp học thêm là đủ.

Trong khi đó, con trẻ cần sự quan tâm, cần thời gian mà bố mẹ dành cho mình. Chính vì chạy theo điểm số nên trong con mắt của phụ huynh, đời sống học đường chỉ bao gồm việc học, học và học. Tách trẻ khỏi các mối quan hệ thầy cô và bạn bè, phụ huynh khiến trẻ ít chia sẻ những mối quan tâm của tuổi mới lớn và thường không biết cách giải quyết những xung đột của nội tại và các mối quan hệ xung quanh.

Bà Phan Hồ Điệp, giáo viên Trường ĐH Sư phạm Hà Nội.

Phụ huynh coi con là phương tiện để đạt được những kì vọng của mình: Nhiều trường hợp kỳ vọng quá cao so với sức lực và khả năng của con: Rất nhiều trẻ bị biến thành “vật thí nghiệm” và lối giải tỏa cho tham vọng, sợ hãi và mặc cảm của phụ huynh. Với sự bào chữa là mong con không khổ như đời của cha mẹ, giúp cha mẹ làm những điều mà họ chưa thực hiện được, rất nhiều phụ huynh luôn nói với con: Đời bố mong ước làm bác sỹ nhưng chưa có điều kiện thực hiện, giờ con phải đi học bác sỹ.

Hoặc đời mẹ đã khổ vì làm giáo viên, con đừng có thi vào ngành đó... Quả là nỗi khổ cho những đứa trẻ bị kéo căng hay gọt cụt trên chiếc giường của Procustes- trò chơi của tên bạo chúa trong thần thoại Hy Lạp, để thực hiện những ước mộng không thành của cha mẹ. Con cái không phải là căn nhà bên hồ hay chiếc du thuyền để chúng ta khoe khoang trong các buổi gặp mặt bạn bè.

Phụ huynh quên mất một điều đó là trên tất cả những quyền lực, bằng cấp, địa vị hay tài sản, con cái của chúng ta cần sự bình an trong tâm hồn, một tinh thần sáng suốt, trầm tĩnh và trong lành. Khi nào thực hiện được điều đó, các em cũng sẽ đến trường với một tâm trạng vui vẻ và cũng có nghĩa là cha mẹ đã hỗ trợ giáo viên rất nhiều trong quá trình giáo dục tại nhà trường.

Phụ huynh đang giáo dục con bằng nỗi sợ: Những nỗi sợ mà cha mẹ đem đến cho con thường là: Dùng các hành vi xâm phạm đến thể chất và tinh thần khiến con sợ hãi: Cha mẹ áp dụng lối giáo dục độc đoán, không cho phép con được nói, sẵn sàng đánh mắng khi con không vâng lời. Thay vì yêu mà học, vui mà học, thích mà học, trẻ chuyển sang sợ mà học. Nhà trường khi đó đối với trẻ chứa đầy những “hiểm nguy”. Vì hễ bị điểm kém, trẻ có thể bị đánh, bị lăng nhục.

Thứ hai, dọa dẫm con về những điều tiêu cực trong trường học: Cha mẹ nói với con về những vấn nạn trong học đường như một bóng ma u ám. Cha mẹ tin rằng bằng cách đó sẽ khiến con tránh xa được những vấn nạn mà không dạy con cách đối mặt và cách nói lời từ chối với những đề nghị không được phép. Cha mẹ nói về thầy cô với một thái độ không thiện chí, gọi thầy cô bằng những từ không đẹp, cha mẹ than phiền về cách ứng xử của thầy cô. Những điều đó khiến con thấy sợ.

Ngoài ra, cha mẹ không cho phép con được làm sai, được gặp thất bại, cha mẹ coi thất bại, lỗi lầm là kẻ thù của con và con không được phép mắc phải. Nỗi sợ càng cao, chiếc lồng tâm thức càng cứng và càng hẹp.

Trẻ bị bủa vây bằng nỗi sợ sẽ nhìn đời sống học đường một cách méo mó hoặc trẻ sẽ không dám nói ra ý kiến của mình. Nếu truyền thông rồi cha mẹ chỉ tập trung nói về những vấn nạn trong học đường cũng chính là làm cho tâm thức của đứa trẻ trở nên tê liệt.

Trong một số nghiên cứu khoa học, người ta còn nhận thấy, những đứa trẻ bị đe dọa đến sợ hãi không chỉ thay đổi các vùng mạng của thần kinh mà còn thu nhỏ lại về kích thước. “Càng bị đe dọa, hành vi và thế giới quan của con người càng trở nên sơ khai”. Do đó, nhiều trẻ bất lực, sợ hãi, trầm buồn vì lo lắng cha mẹ buồn bã, mệt mỏi, bệnh tật, cáu giận; sợ rằng mình là nguyên nhân gây bất hoà giữa cha mẹ, trong gia đình, vì mình cố lắm rồi những không học được như mong muốn của bố mẹ, gia đình

.

Phụ huynh đang ít có thời gian cho con trẻ (Ảnh: Minh họa).

Phụ huynh ít có thời gian dành cho con: Hiện nay cha mẹ ít trò chuyện với con vì không biết cách hoặc cho rằng: đầy đủ thế, sướng thế rồi còn cần gì nữa.

Phụ huynh không coi nhà trường là đồng minh trong giáo dục con: Phụ huynh ít cập nhật kiến thức và kinh nghiệm dạy con, phụ huynh nhìn vào đời sống học đường với một lát cắt hẹp, coi nhà trường cũng giống như một cơ sở dịch vụ độc lập phải lo trọn gói cho con mình.

Phụ huynh không chọn cách cư xử cho lịch thiệp, sẵn sàng đi dép lê, mặc quần áo ngủ vào trường, sẵn sàng xưng hô không đẹp với thầy cô. Những tác động đó không có lợi trong sự phát triển các mối quan hệ thầy cô với học trò và giữa học trò với nhà trường.

Phụ huynh cần làm gì?

Theo bà Phan Hồ Điệp, phụ huynh cần có cơ hội hiểu chính mình, mong muốn của mình, sự phù hợp hay áp lực của mình và gia đình đối với chính mình và con; phù hợp thì thúc đẩy, chưa phù hợp thì cùng điều chỉnh

Phụ huynh cần hiểu hơn về đặc trưng tâm sinh lý lứa tuổi và đời sống của con, dành thời gian để trò chuyện, để lắng nghe. Dừng những so sánh con với “con nhà người ta”.

Thay vì giáo dục theo lối độc đoán, áp đặt, quá tự do/thiếu trách nhiệm hoặc nuông chiều/không giới hạn và thiếu hướng dẫn, phụ huynh hãy tự học hỏi, cập nhật kiến thức, kỹ năng để giáo dục theo cách phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của từng cá nhân con học sinh; việc này đòi hỏi PH dành thời gian… không tự nhiên có được (khó thì có chuyên gia tâm lý- giáo dục, có giáo viên … cùng trợ giúp, cùng chia sẻ, trao đổi…).

Hãy nhìn về đời sống học đường của con trong cái nhìn toàn vẹn. Nơi đó có các mối quan hệ giữa con với bạn bè, với thầy cô. Mọi sự can thiệp quá đà đều phản tác dụng. Phụ huynh cần bình tĩnh để nhìn sự việc trong cái nhìn đa chiều. Hãy coi nhà trường là một xã hội thu nhỏ, với nhiều thành viên & hoạt động đa dạng; ở đó chính học sinh và mọi thành viên cần được hiểu, được tôn trọng, được an toàn và được có giá trị… chứ không chỉ riêng học sinh cần như vậy…Và chính sự tôn trọng đó sẽ khiến thầy cô hiểu thêm về trọng trách của mình.

Hãy luôn nhớ đến “Nuôi dạy một đứa trẻ là nhiệm vụ của một ngôi làng”, một cộng đồng tốt, một môi trường gia đình lành lẽ chính là những điều kiện tốt để con có thể phát triển. Đừng chỉ: “trăm sự nhờ thầy”, hãy lặng lẽ quan sát và chia sẻ cùng với con. Vì trẻ con có những nỗi khổ riêng của chúng. Và chúng cần sự hiểu biết, chia sẻ, cần sự nối kết trong tình thương yêu của thầy cô, bạn bè và cha mẹ.

Mỹ Hà