ĐỒNG CHÍ NGÔ GIA TỰ VỚI SỰ NGHIỆP XÂY DỰNG ĐẢNG*
Kỷ niệm lần thứ 110
ngày sinh đồng chí Ngô Gia Tự (3-12-1908 – 3-12-2018)
PGS,TS Đàm Đức Vượng
Đồng chí Ngô Gia Tự
Đồng chí Ngô Gia Tự là một
nhà cách mạng rất có bản lĩnh và có trình độ lý luận cao, đã được các đồng chí
hoạt động cách mạng thời kỳ dựng Đảng biết đến với lời ngợi khen là nhà cách
mạng bậc đàn anh. Thật vậy, đồng chí rất có uy tín. Tuy không làm Tổng Bí thư,
nhưng đồng chí được xem là người rất có trách nhiệm đối với công tác xây dựng
Đảng ở Nam Kỳ, Trung Kỳ, Bắc Kỳ, nhất là ở Bắc Kỳ.
Ngô Gia Tự sinh ngày 3-12-1908, tại làng Tam Sơn, phủ Từ Sơn (nay là huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh).
Ngô Gia Tự bước vào trường
đấu tranh cách mạng rất sớm, từ tinh thần yêu nước, năm 16, 17 tuổi, không theo
lời khuyên của người anh ruột là Ngô Gia Lễ lúc đó đang làm tri huyện, muốn
khuyên răn, dìu dắt em vào con đường học vấn để ra làm quan, mà anh quyết đi
con đường đã chọn, đó là con đường cứu nước, cứu dân theo hướng mà Nguyễn Ái
Quốc đã đi.
Năm 1926, Ngô Gia Tự gia nhập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên và được phân công ở lại hoạt động ngay tại quê hương mình. Để gần gũi quần chúng nông dân, anh đi cày cấy, gặt lúa, gánh lúa, làm quần quật cả ngày, không quản nặng nhọc, nắng mưa, sớm tối.
Giữa năm 1927, sau khi sang Trung Quốc dự
lớp huấn luyện do Tổng bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tổ chức, trở về,
Ngô Gia Tự cùng các đồng chí khác gây được nhiều cơ sở cách mạng trong Tỉnh bộ
Thanh niên Bắc Ninh, nhất là vùng Từ Sơn và Thuận Thành. Đặc biệt là đã xây
dựng được chi bộ Thanh niên trong trại lính địch tại Bắc Ninh, gồm 7 đảng viên,
toàn là những người lính có cảm tình với cách mạng. Giác ngộ và kết nạp được
những người lính địch vào Thanh niên là việc làm đầy táo bạo của Ngô Gia Tự.
Ngoài việc tích cực hoạt động trong nông dân và binh lính địch, Ngô Gia Tự theo dõi sát phong trào công nhân trong nước. Anh làm bản thống kê các vụ bãi công ở các nhà máy, ghi chép số lượng công nhân tham gia, đồng thời, tuyển những công nhân ưu tú để kết nạp họ vào Thanh niên. Anh còn thường xuyên tổng kết những thành công và thất bại để rút kinh nghiệm, tiếp tục đưa phong trào cách mạng tiến lên.
Đầu năm 1928, Ngô Gia Tự lên hoạt động tại Kỳ bộ Bắc Kỳ của Thanh niên, cùng với Trịnh Đình Cửu và một số đồng chí khác. Phong trào “vô sản hóa” cũng được dấy lên từ đây.
Từ ngày 28 đến ngày
29-9-1928, Kỳ bộ Bắc Kỳ của Thanh niên họp Hội nghị tại một địa điểm gần chợ
Hôm, Hà Nội để bàn về chương trình công tác của Hội trong giai đoạn cách mạng mới
và chủ trương đi “vô sản hóa”. Hội nghị làm việc được một ngày thì bị lộ, cho
nên phải chuyển về họp ở nhà Ngô Gia Tự tại làng Tam Sơn, huyện Tiên Sơn, tỉnh
Bắc Ninh.
Như vậy, chủ trương đi “vô
sản hóa” là chủ trương của Kỳ bộ Bắc Kỳ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, chứ
không phải của Tổng hội Thanh niên.
Hưởng ứng phong trào “vô sản hóa”, Ngô Gia Tự rời quê hương vào Nam Kỳ để làm công nhân khuân vác ở bến cảng Sài Gòn. Công việc nơi đây thật nặng nhọc, vất vả, dầm mưa giãi nắng đẩy xe than, xi măng, bốc vác hàng hóa vất vả ở các bến tàu. Nhưng không vì thế mà anh phàn nàn, kêu ca, trái lại, luôn luôn tỏ thái độ vui vẻ và tác phong gần gũi quần chúng của anh đã được công nhân cảng Sài Gòn rất yêu mến. Qua đó, anh đã tuyên truyền, giáo dục cách mạng, tổ chức và lãnh đạo công nhân đấu tranh. Phong trào cách mạng phát triển dần lên cao. Đến thời điểm năm 1929, chủ nghĩa Mác – Lênin đã thâm nhập phong trào yêu nước và phong trào công nhân Việt Nam, báo hiệu cần có một tổ chức cộng sản để lãnh đạo phong trào, có thế phong trào mới phát triển vững chắc được. Nghĩ vậy, Ngô Gia Tự bí mật rời cảng Sài Gòn ra Bắc, gặp các đồng chí Trịnh Đình Cửu, Nguyễn Đức Cảnh, Nguyễn Phong Sắc, Trần Văn Cung,… bàn việc chuẩn bị thành lập một chi bộ cộng sản. Chủ trương này dẫn đến việc thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên ở trong nước. Những người dự cuộc họp đều trở thành đảng viên cộng sản. Đó là sự ra đời của Chi bộ 5 D, phố Hàm Long, Hà Nội.
Sau khi Chi bộ 5 D Hàm Long, Hà Nội ra đời, Ngô Gia Tự cùng các đồng chí của anh ra sức phát triển đảng và xây dựng Đảng tại các nhà máy, vùng mỏ và nông thôn. Chỉ trong một tháng sau, số đảng viên cộng sản đã phát triển đông hơn và phong trào đấu tranh cũng ngày càng mạnh. Ngày 28-5-1929, cuộc bãi công lớn của 200 công nhân hãng AVIA Hà Nội nổ ra do Ngô Gia Tự chủ trương. Chủ Hãng yết thị dọa công nhân nếu không đi làm sẽ bị đuổi. Trước sự đe dọa đó, có người đã hoang mang, dao động. Được tin đó, Ngô Gia Tự đã bí mật đến nói chuyện với anh em, nêu vấn đề đấu tranh giai cấp, giải thích rõ công nhân bị bóc lột như thế nào và kêu gọi anh em đoàn kết lại đấu tranh. Lúc tinh thần đấu tranh lên cao, công nhân định ám sát một tên ký làm tay sai cho chủ. Hắn len lỏi vào công nhân định hăm dọa và mua chuộc, dụ dỗ anh em. Thấy vậy, Ngô Gia Tự uốn nắn kịp thời lệch lạc ấy. Anh nói với công nhân: vấn đề đặt ra cho chúng ta là phải đánh đổ cả chế độ thực dân Pháp ở Đông Dương, chứ không phải một tên xâm lược, vì giết một tên xâm lược trong hoàn cảnh này, chúng sẽ trả thù và tàn sát nhiều đòng chí chúng ta. Nghe lời khuyên của anh, công nhân không giết tên ký đó. Cuộc bãi công của công nhân AVIA do Ngô Gia Tự tổ chức, kéo dài từ ngày 28-5-1929 đến ngày 10-6-1929. Chủ Hãng phải nhượng bộ, tăng lương cho công nhân, đồng thời, phải giải quyết một số yêu cầu khác.
Đầu tháng 5-1929, Đại hội Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên họp tại Hồng Kông. Ngô Gia Tự dẫn đầu Đoàn đại biểu Bắc Kỳ đi dự Đại hội. Trước khi vào Đại hội, Đoàn đại biểu Bắc Kỳ đã họp trù bị với nhà cách mạng Lê Hồng Sơn lúc ấy công tác ở Tổng bộ Thanh niên để bàn việc thành lập Đảng Cộng sản. Trong phiên họp ngày 5-5-1929, Ngô Gia Tự phát biểu đề nghị thành lập Đảng Cộng sản ở Việt Nam. Ý kiến của anh không được Đại hội tán thành. Vì vậy, Ngô Gia Tự và Đoàn đại biểu Bắc Kỳ bỏ về nước.
Sau khi về nước, Ngô Gia Tự và Đoàn đại biểu Bắc Kỳ báo cáo với Chi bộ 5 D Hàm Long, Hà Nội. Những đảng viên ở Chi bộ 5 D Hàm Long thấy cần phải lập ngay một đảng cộng sản ở Việt Nam. Đó là sự ra đời của Đông Dương Cộng sản Đảng. Ngô Gia Tự đã có những đóng góp tích cực cho sự ra đời của Đông Dương Cộng sản Đảng.
Đông Dương Cộng sản Đảng
thành lập ngày 17-6-1929, tại số nhà 312, phố Khâm Thiên, Hà Nội, với sự hiện diên
của khoảng 20 người, trong đó có Ngô Gia Tự.
Hội nghị đã cử ra Ban Chấp hành Trung ương lâm thời gồm 7 người: Ngô Gia Tự (tức Ngô Sĩ Quyết, Chín Tự, Bách); Nguyễn Đức Cảnh (tức Nguyễn Đức Trọng, Năm, Quý, Bé,…); Trịnh Đình Cửu (tức Lê Đình, Chí); Nguyễn Phong Sắc (tức Nguyễn Văn Sắc, Thịnh, Thanh); Đỗ Ngọc Du (tức Phiếm Chu); Trần Văn Cung (tức Quốc Anh); Trần Tư Chính (tức Bàng Thống).
Địa bàn hoạt động của Đông
Dương Cộng sản Đảng chủ yếu ở Bắc Kỳ, nhưng có cơ sở ở Trung Kỳ và Nam Kỳ.
Cho đến nay, chúng ta vẫn chưa rõ Bí thư Lâm thời đầu tiên của Đông Dương Cộng sản Đảng là ai, nhưng danh sách lúc ấy, Ngô Sĩ Quyết (tức Ngô Gia Tự) đứng đầu.
Hội nghị thành lập Đông
Dương Cộng sản thông qua Tuyên ngôn, Điều lệ Đảng, lấy cờ đỏ búa liềm làm cờ
của Đảng. Đảng tổ chức ra Công hội đỏ Bắc Kỳ, Nông hội, Hội Phụ nữ giải
phóng,... Xuất bản báo “Búa liềm” ở Trung ương (Bắc Kỳ), báo “Bônsơvích” ở
Trung Kỳ, báo “Cờ Cộng sản” ở Nam Kỳ.
Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản Đông Dương xác định mục đích của Đảng là đánh đổ đế quốc chủ nghĩa; đánh đổ tư bản chủ nghĩa; diệt trừ chế độ phong kiến, giải phóng công nông.
Sau khi củng cố được tổ chức cơ sở đảng ở
Bắc Kỳ, Ngô Gia Tự đã được Ban Chấp hành Trung ương lâm thời lại cử anh vào
hoạt động tại Nam Kỳ. Tại Nam Kỳ, anh đã gây dựng được nhiều cơ sở đảng trong
các xí nghiệp, đồn điền. Hoạt động của anh bước sang thời kỳ mới…
Công việc đang tiến hành thuận lợi, thì tháng 5-1930, Ngô Gia Tự bị Pháp bắt, đày ra giam tại Nhà tù Côn Đảo. Vào một đêm cuối tháng 1-1935, Chi bộ Nhà tù tổ chức cho Ngô Gia Tự cùng một số đồng chí nữa vượt ngục. Tiếc thay, Ngô Gia Tự và những người vượt ngục đã mất giữa trùng dương sóng gió.
Cống hiến nổi bật có tính chất bao trùm của Ngô Gia Tự là phấn đấu không ngừng để tiến tới thành lập Đảng Cộng sản ở Việt Nam.
Ngô Gia Tự là một trong
những người đã viết nên những trang sử chói ngời cho cách mạng Việt Nam. Vì
vậy, tinh thần Ngô Gia Tự sống mãi!
------
* Báo cáo Khoa học tại Hội thảo Khoa học:
“Đồng chí Ngô Gia Tự - nhà lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng và cách mạng
Việt Nam”, do Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Ban Tuyên giáo Trung
ương và Tỉnh ủy tổ chức tại Hà Nội, ngày 30-11-2018.
