LƯƠNG TÂM NGƯỜI LÀM KHOA HỌC
PGS,TS Đàm
Đức Vượng
Trên một số trang mạng gần
đây xuất hiện một số bài viết phê phán các nhà khoa học đã viết bài phê phán
những quan điểm sai trái của những phần tử chống đối chế độ xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam. Về vấn đề này, phải khẳng định rằng, những bài phê phán của các nhà
khoa học là đúng, vì viết đúng sự thật lịch sử; tài liệu để viết đều là tài
liệu gốc, chính xác cho dù có một số bài viết còn chung chung, sơ lược. Điều đó
thể hiện lương tâm của các nhà khoa học trong cuộc đấu tranh chống những quan
điểm sai trái, bảo vệ chủ nghĩa xã hội và đường lối, chính sách của Đảng và Nhà
nước.
Lương tâm của nhà khoa học
được thể hiện đạo đức của nhà khoa học, ý nghĩa đạo đức của hành động chân
chính của chính nhà khoa học. Lương tâm bao hàm cả sự đánh giá đúng về mỗi con
người, mỗi sự kiện lịch sử, những hành
động đã thực hiện trên cơ sở nhận thức của nhà khoa học đối với trách nhiệm của
mình trước xã hội. Lương tâm của nhà khoa học còn thể hiện ở nhân cách, bản
lĩnh, lập trường của nhà khoa học; tình nguyện phục vụ xã hội, phục vụ nhân
dân, phục vụ mỗi con người. Lương tâm đòi hỏi con người phải có thái độ phê
phán đúng đối với ý kiến của mình và của người khác, phù hợp với những yêu cầu
khách quan của xã hội, cũng như cần phải có tinh thần trách nhiệm không những
đối với tư duy và việc làm của mỗi bản thân nhà khoa học, mà còn đối với tất cả
những điều diễn ra chung quanh mình. Lương tâm của người làm khoa học là khả
năng của con người phát triển theo chiều hướng lịch sử. Lương tâm của người làm
khoa học được quyết định bởi mức độ phát triển của chính khoa học cũng như bởi
lập trường xã hội, lập trường giai cấp của người làm khoa học. Lương tâm người
làm khoa học chân chính sẽ bị cắn rứt khi mình viết những điều xuyên tạc sự
thật lịch sử, xuyên tạc đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Vì vậy,
việc bồi dưỡng lương tâm của mỗi người nói chung và của người làm khoa học nói
riêng là một trong những mặt quan trọng của việc xây dựng đạo đức, nhân cách
của nhà khoa học. Phê phán một cách vô căn cứ chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước là trái với lương tâm của người làm khoa học
và hoạt động xã hội.
Đường lối, chính sách của
Đảng và Nhà nước ta là đường lối cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân tiến lên
cách mạng xã hội chủ nghĩa, dân tộc gắn với giai cấp, độc lập dân tộc gắn với
chủ nghĩa xã hội, dân tộc gắn với thời đại, nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng
giai cấp, giải phóng xã hội, giải phóng con người.
Chủ nghĩa xã hội khoa học
ra đời gắn liền với lý luận của C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin và tư tưởng Hồ Chí
Minh. Quá trình hình thành và phát triển lý luận chủ nghĩa xã hội gặp nhiều
sóng gió bởi những luồng tư tưởng đi ngược lại với chủ nghĩa xã hội khoa học
thổi vào; hơn nữa, cơ sở lý luận của chủ nghĩa xã hội dân chủ gắn liền với Quốc
tế II, rồi Quốc tế xã hội chủ nghĩa, cho đến nay, tổ chức này vẫn đang còn hoạt
động và phát triển, lý luận chủ nghĩa xã hội dân chủ liên lục được bổ sung tại
các đại hội Quốc tế xã hội chủ nghĩa, trong khi đó, Quốc tế Cộng sản giải tán
từ năm 1943, cho nên cơ sở để phát triển chủ nghĩa xã hội khoa học chung trên
thế giới hiện nay không có sự tập hợp lý luận, chỉ có lý luận riêng lẻ của một
số đảng cộng sản cầm quyền. Âu cũng là sự thiệt thòi của chủ nghĩa xã hội khoa
học.
Khi lý luận chủ nghĩa xã
hội khoa học ra đời, C.Mác và Ph.Ăngghen đã phải vật lộn bao phen đấu tranh
quyết liệt với những trường phái tư tưởng khác nhau, ngay cả trong nội bộ của
Liên đoàn những người cộng sản. Năm 1850, trong Liên đoàn những người cộng sản
hình thành một nhóm biệt phái “tả khuynh”, đứng đầu là Augustơ Vinlích và Cáclơ
Sáppơ. Trong một bài giảng về “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” tại Hội Khai sáng
công nhân Đức ở Luân Đôn, Anh, C.Mác xác định tính tất yếu của cách mạng, nhưng
do hoàn cảnh thay đổi, cho nên phái có giai đoạn tạm thời không cách mạng ở
châu Âu và chỉnh lý lại sách lược của Liên đoàn những người cộng sản, rằng,
“không thể đạt tới chủ nghĩa cộng sản ngay lập tức, mà chỉ có thể đạt tới chủ
nghĩa đó qua mấy giai đoạn phát triển cách mạng, rằng, trước khi bắt tay vào
những công cuộc cải tạo cộng sản chủ nghĩa, thì cần phải giải quyết những nhiệm
vụ của cuộc cách mạng dân chủ tư sản”1. Augustơ Vinlích kịch liệt
phản đối lập luận này của C.Mác. Augustơ Vinlích “phủ nhận tính tất yếu của
những tiền đề vật chất nhất định để xác lập chủ nghĩa cộng sản và có ý đồ xác
lập chủ nghĩa đó ngay lập tức, bằng ý chí của một số ít người”2.
A.Vinlích và C.Sáppơ kiên quyết chống lại sách lược mới của Liên đoàn những
người cộng sản do C.Mác và Ph.Ăngghen đề xuất. C.Mác và Ph.Ăngghen đã đánh bại
lý luận phi khoa học của A.Vinlích và C.Sáppơ. Sau khi đánh bại nhóm A.Vinlích
và C.Sáppơ về quan điểm tư tưởng lý luận, C.Mác lại tiến hành cuộc đấu tranh
quyết liệt chống P.C.Pruđông, một phần tư cơ hội, cũng trên phương diện quan
điểm tư tưởng lý luận. Tháng 7-1851, C.Mác đọc cuốn sách của P.C.Pruđông mới
xuất bản ở Pari: “Tư tưởng chung của cách mạng trong thế kỷ XIX”. Trong cuốn
sách này, P.C.Pruđông tuyên truyền lý luận không tưởng về việc thực hiện cuộc
cách mạng xã hội bằng con đường hòa bình thuần túy kinh tế, bằng cách tổ chức
việc giúp đỡ lẫn nhau và tín dụng thành lập ngân hàng trao đổi, giảm lợi tức
cho vay và những cải cách khác; không cần chính phủ, không cần cơ cấu nhà nước,
không cần một nền dân chủ. Quan điểm của P.C.Pruđông là làm theo cách đó, dần
dần, chủ nghĩa tư bản sẽ biến thành chủ nghĩa xã hội. C.Mác kịch liệt phê phán
quan điểm sai trái này của P.C.Pruđông trên báo chí. Theo C.Mác, đây thực chất
là quan điểm của những phần tử cải lương. Những lời P.C.Pruđông kêu gọi thực
hiện hòa bình giai cấp và giải quyết vấn đề xã hội bằng con đường cải cách là
vô chính trị, không thể chấp nhận được.
Ngoài ra, thời C.Mác và
Ph.Ăngghen còn đường đầu với nhiều cuộc đấu tranh khác quyết liệt về quan điểm
tư tưởng lý luận của những phần tư cơ hội, cải lương chủ nghĩa.
Đến thời V.I.Lênin, chủ
nghĩa xã hội khoa học cũng liên tiếp bị những quan điểm chống đối tấn công.
Quan điểm của những người chống lại quan điểm tư tưởng lý luận của V.I.Lênin là
chỉ có vấn đề giai cấp, chứ không thể có vấn đề dân tộc và thuộc địa, trong khi
đó, quan điểm của V.I.Lênin là rất rõ ràng, rằng, giai cấp công nhân và các dân
tộc bị áp bức trên toàn thế giới đoàn kết lại cùng nhau tiến hành cách mạng.
Cuộc đấu tranh về quan điểm tư tưởng lý luận thời V.I.Lênin kéo dài nhiều năm,
tháng, vật vã đề chiến thắng những quan điểm tư tưởng lý luận sai trái của
những phần tử cơ hội, cải lương. Sau khi V.I.Lênin mất, sự khác nhau về quan
điểm tư tưởng lý luận vẫn tiếp diễn và cho đến ngày nay vẫn chưa chấm dứt.
Từ khi ra đời đến nay,
Đảng Cộng sản Việt Nam cũng gặp không ít những phần tử chống đối lại đường lối,
chính sách của Đảng. Tuy nhiên, những tư tưởng chống đối đó chẳng qua chỉ là
ngọn đèn dầu treo trước gió. Nó có thể vụt tắt vào bất cứ lúc nào.
Khoa học là lĩnh vực hoạt
động nghiên cứu nhằm tạo ra những tri thức mới về tự nhiên, xã hội và tư duy và
bao hàm tất cả những điều kiện và những yếu tố của sự tạo ra này. Những nhà
khoa học với những tri thức và năng lực, trình độ và kinh nghiệm của họ; với sự
phân công và hợp tác lao động khoa học, những phương pháp và tính nhạy bén của
những người nghiên cứu khoa học cũng như toàn bộ những tri thức hiện có với tư
cách của người làm khoa học, bao giờ cũng chứng minh sự đúng đắn của những sự
kiện và hoạt động của con người. Những kết quả này, cũng có thể là một trong
những hình thái ý thức xã hội. Khoa học không phải chỉ hoàn toàn bó hẹp vào
khoa học tự nhiên hoặc một ngành nào đó như chủ nghĩa thực chứng đã nhận định.
Người làm khoa học phải biết nhận định đúng, sai trong việc phân tích các vấn
đề kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa. Khoa học được coi là một hệ thống hoàn
chỉnh bao gồm mối tương quan trong lịch sử và nhận thức giữa các bộ phận: giữa
tự nhiên học và xã hội học, giữa triết học và khoa học tự nhiên, giữa phương
pháp và lý luận, giữa nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng. Khoa học là kết
quả tất yếu của phân công lao động xã hội.
Lương tâm của người làm
khoa học chính là sự thể hiện sự trung thực trong nghiên cứu khoa học. Bóp méo
và làm xiêu vẹo vấn đề sẽ dẫn đến phản khoa học, cần phải phê phán.
------
1 Dẫn theo “Các Mác Tiểu sử”, tập 1, do Viện
Mác – Lênin trực thuộc Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô biên
soạn, Nxb Chính trị quốc gia, Mátxcơva, 1968, bản dịch, Nxb Khoa học xã hội
Việt Nam, Hà Nội, 1975, tr. 446.
2 “Các Mác Tiểu sử”, tập 1, sđd, tr. 446.
