MỘT CUỐN SÁCH QUÝ CỦA VIỆN KHOA HỌC NGHIÊN CỨU NHÂN TÀI NHÂN LỰC (ISSTH) VỪA ĐƯỢC XUẤT BẢN
Ảnh bìa sách
Trong
những năm qua, Viện Khoa học Nghiên cứu Nhân tài Nhân lực đã thực hiện
nhiều công trình nghiên cứu về con người nói chung và con người Việt Nam
nói riêng, vì vấn đề này có liên quan đến nhân tài nhân lực. Viện cũng
đã nghiên cứu nguồn gốc nhân chủng của loài người; con người trong xã
hội thị tộc; con người trong xã hội có giai cấp và đấu tranh giai cấp;
con người và sự phân công lao động xã hội; sự tác động của nhà nước đối
với con người; các quan hệ về mặt xã hội đối với con người; bản chất của
con người; bản tính của con người; con người và môi trường thiên nhiên;
bàn về pháp dùng người; số phận con người; mối quan hệ giữa con người
và văn hóa; phương pháp nhìn nhận và đánh giá con người; con người và
các cuộc cách mạng đại công nghiệp; con người và sự hình thành phương
thức sản xuất công xã nguyên thủy; con người và sự hình thành phương
thức sản xuất chiếm hữu nô lệ; con người và sự hình thành phương thức
sản xuất phong kiến; con người và sự hình thành phương thức sản xuất tư
bản chủ nghĩa; con người và sự hình thành phương thức sản xuất xã hội
chủ nghĩa.
Cuốn sách “Xây dựng con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa giai đoạn 2021 – 2030”
phân tích, luận giải, nhiều vấn đề đã được làm sáng rõ, góp phần vào
việc xây dựng con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa giai đoạn
2021-2030 trên các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Con
người là một đề tài cũ, nhưng luôn luôn có cái mới do cuộc sống hằng
ngày tạo nên. Chúng ta đang nghiên cứu những vấn đề mới của một đề tài
cũ, đó là con người hiện thực trong cuộc sống hằng ngày hiện nay. Đây là
vấn đề “muôn thuở”, những cũng là “một thuở”. Vì vậy, việc đóng góp xây
dựng con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa giai đoạn 2021-2030 có ý
nghĩa hiện thực.
Cuốn sách này mang tính khoa học dự báo, góp phần xây dựng con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa giai đoạn 2021- 2030.
Việc
xây dựng con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa giai đoạn 2021 – 2030
để tạo nguồn nhân tài nhân lực chất lượng cao cho đất nước, cần tập
trung vào thực hiện những việc thiết thực:
Một là:
Phải đặt vấn đề phát triển toàn diện con người hoạt động trên các lĩnh
vực của đời sống xã hội: công nghiệp; nông nghiệp; doanh nghiệp; văn
hóa; xã hội; các lĩnh vực lập pháp, hành pháp, tư pháp; lĩnh vực báo chí
– xuất bản; lĩnh vực kinh tế; lĩnh vực công nghệ thông tin; lĩnh vực y
tế, lĩnh vực giao thông; lĩnh vực xây dựng, lĩnh vực ngoại giao; lĩnh
vực quốc phòng – an ninh; xây dựng con người mới Việt Nam làm việc ở
nước ngoài… Cũng nên đặt vấn đề xây dựng và phát triển con người mới
Việt Nam xã hội chủ nghĩa đối với những người hoạt động riêng lẻ (thường
gọi là tư nhân), vì họ không có điều kiện hoạt động tập trung.
Hai là:
Cần nâng cao hơn nữa trình độ nhận thức đúng đắn về con người và giá
trị của con người, xem con người là một sinh vật có tính xã hội. Chủ
nghĩa duy vật biện chứng xét con người như là một chủ thể, kẻ sáng tạo
toàn bộ nền văn hóa vật chất và tinh thần, đồng thời, nó cũng ảnh hưởng
quyết định bởi giá trị văn hóa vật chất và tinh thần. Khả năng đối xử có
tính người giữa con người với con người, giữa con người với thế giới
khách quan, khả năng lao động, giao tiếp với những con người chung
quanh, khả năng tư duy, có những tình cảm đạo đức và những xúc cảm thẩm
mỹ, tất cả những cái đó nảy sinh trong quá trình lịch sử xã hội của con
người, tiêu biểu cho thực chất và bản chất của con người. Những nét ấy
được hình thành nhờ chỗ con người tham gia vào hệ thống các quan hệ xã
hội và trong quá trình lao động của con người. Chính trong quá trình
này, con người đã tự sáng tạo ra bản thân mình một cách lịch sử và không
ngừng tái hiện bản thân mình, tự giáo dục bản thân với tư cách là con
người. Xét về mặt xã hội, con người là kẻ sáng tạo ra lịch sử, kẻ sáng
tạo ra thế giới văn hóa, vật chất, tinh thần và theo nghĩa này, đồng
thời cũng sáng tạo ra bản thân mình. Chính vì vậy, con người hoàn toàn
mang tính xã hội và chịu sự ràng buộc, chi phối của xã hội và của người
khác, nhất là của người lãnh đạo. Chẳng ai thoát được những yếu tố này
đâu, nên trong công việc, con người phải biết tự kìm chế.
Ba là:
Sự quan tâm của xã hội, của con người đối với con người là vô cùng quan
trọng. Sự quan tâm ấy trước hết thể hiện ở đường lối, chính sách của
Đảng và Nhà nước, phấn đấu đến năm 2030 nước ta trở thành một nước công
nghiệp, đời sống nhân dân được nâng cao. Đường lối, chính sách đúng đắn
sẽ phát huy nhân tố con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
Trong Chiến lược phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030, cũng cần xây
dựng tiêu chí về phát triển con người, phát triển về nhân tài nhân lực,
coi đó là điểm nhấn của sự phát triển. Đường lối, chính sách của Đảng và
Nhà nước về phát triển con người thể hiện trong các chương trình an
sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo, sức khỏe của con người... Đảng và Nhà
nước xác định đầu tư cho con người là đầu tư cho mọi sự phát triển, nên
cả hệ thống chính trị phải vào cuộc để xây dựng con người mới Việt Nam
xã hội chủ nghĩa.
Đảng
và Nhà nước phải có chính sách cầu hiền bằng cách tạo môi trường thuận
lợi để làm việc, giao cho họ những công việc thật sự có giá trị đích
thực, động viên họ để họ phát huy hết khả năng, dốc lòng vào công việc
được giao. Cần có chính sách đãi ngộ thỏa đáng đối với nhân tài; đối xử
một cách trung thực và thân thiện đối với người tài.
Bốn là:
Phải biết phát huy tối đa nhân tố con người, coi con người là chủ thể,
nguồn lực và nguồn nhân lực chủ yếu, đồng thời là mục tiêu của sự phát
triển. Cần mở rộng hơn nữa dân chủ xã hội chủ nghĩa đối với con người,
làm cho con người được sống trong bầu không khí thoải mái trong quá
trình tiếp cận công việc, xem đó là nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của
sự phát triển; xác định rõ quyền con người gắn chặt với quyền công dân,
quyền được bảo đảm an sinh xã hội; xây dựng con người để phát triển
kinh tế, văn hóa, xã hội. Trong xây dựng văn hóa, trọng tâm là chăm lo
xây dựng con người có cốt cách, nhân cách, lối sống cao đẹp, nhận rõ cái
“chân, thiện, mỹ” trong cuộc sống của mỗi con người.
Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam gắn chặt với việc xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Phát
huy nhân tố con người gắn liền với phát huy quyền con người và nghĩa vụ
cơ bản của công dân đã được thể hiện trong Hiến pháp năm 2013. Ở đây,
cần phải xác định quyền công dân không tách rời nghĩa vụ công dân. Mọi
người phải có nghĩa vụ tôn trọng quyền của người khác. Công dân có trách
nhiệm thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước và xã hội. Thực hiện quyền
con người, quyền công dân không được xâm phạm đến lợi ích quốc gia, lợi
ích dân tộc và lợi ích của người khác. Mọi công dân Việt Nam ở trong
nước và ngoài nước đều bình đẳng trước pháp luật, không ai bị phân biệt
đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội.
Năm là:
Muốn xây dựng con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa một cách đúng
đắn, chính xác để đề bạt, bổ nhiệm cho đúng, thì phải tính đến yếu tố
người dùng người, đó là khâu của những người làm công tác nhân sự. Trong
thực tế công tác, có những người không có tài, nhưng được người tài sử
dụng một cách đúng đắn, cũng sẽ trở thành người tài. Vì vậy, có thể nói,
những người lãnh đạo và những người làm nhân sự quan trọng đến nhường
nào.
Người
lãnh đạo và người làm công tác nhân sự phải rộng lượng với con người,
với nhân tài. Có một số người, bên cạnh cái tài là cái tật. Nếu người
lãnh đạo và người làm nhân sự bỏ người có tật, mặc dù người đó rất có
tài, thật là uổng phí. Có tài có tật mà không ảnh hưởng đến đại cục mà
chỉ là tật thuộc về tác phong, sinh hoạt thì vẫn có thể bỏ qua được cái
tật đó và khai thác điểm tốt trong con người đó để dùng.
Sáu là:
Muốn tạo dựng được những con người tốt, một điều quan trọng là khâu
đánh giá con người phải hết sức tỉnh táo và công tâm. Đánh giá con người
vừa là khoa học vừa là nghệ thuật. Khoa học thể hiện ở chỗ đánh giá
chính xác; nghệ thuật thể hiện là khi đánh giá phải có con mắt “nhà
nghề”. Đánh giá không chỉ dựa vào lý lịch, vào tác phong, cách đối xử,
mà phải nhìn thẳng vào con người đó, phải nhận định đúng sở trường, sở
đoản của người đó mà đánh giá, nhận xét cho chính xác. Nhận xét con
người có nghĩa là phản biện đối với con người, phản biện sao cho đúng
đắn, chỉ đúng thực chất của người đó là điều khó khăn nếu không biết rõ
quá khứ, hiện tại, tương lai, mặt trước, mặt sau của người đó.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Trong
thế giới cái gì cũng biến hóa. Tư tưởng của người cũng biến hóa. Vì
vậy, cách xem xét cán bộ, quyết không nên chấp nhất, vì nó cũng phải
biến hóa. Thí dụ, có người khi trước theo cách mạng mà nay lại phản cách
mạng. Có người khi trước không cách mạng mà nay lại tham gia cách mạng.
Thậm chí có người nay đang theo cách mạng, nhưng sau này có thể phản
cách mạng. Một người cán bộ khi trước có sai lầm, không phải vì thế mà
sai lầm mãi. Cũng có cán bộ đến nay chưa bị sai lầm, nhưng chắc gì sau
này không phạm sai lầm? Quá khứ, hiện tại và tương lai của mọi người
không phải luôn giống nhau”. Người yêu cầu khi xem xét cán bộ, không
chỉ xem ngoài mặt mà còn phải xem tính chất của họ, không chỉ xem một
việc, một lúc mà phải xem toàn cả lịch sử, toàn cả công việc của họ. Có
người lúc phong trào cách mạng lên cao, họ vào Đảng, làm việc rất hăng,
nhưng lúc phong trào khó khăn thì đâm ra hoang mang. Lúc gặp sự nguy
hiểm, trở thành phản cách mạng, làm mật thám cho địch. Muốn làm mật thám
được việc, thì người đó công tác hăng hơn ai hết. Nếu ta không xem xét
rõ ràng, thì lầm người đó là cán bộ tốt. Vì vậy, nhận xét cán bộ không
chỉ nên xét ngoài mặt, chỉ xét một lúc, một việc, mà phải xét kỹ cả toàn
bộ công việc của cán bộ.
Khi
đánh giá con người để quan hệ và sử dụng, thông thường, người ta dựa
vào tiêu chuẩn “5 S”: sức khỏe; sức học tập, nghiên cứu; sức chịu đựng;
sức làm việc; sức tư duy. Người đó phải là người “3 giỏi”: trình độ
chuyên môn nghiệp vụ giỏi; tin học giỏi; ngoại ngữ giỏi.
Đánh
giá đúng con người phải nhìn người đó bằng năng lực thực sự, người đó
làm việc bằng đầu óc sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm,
có khả năng tham gia đóng góp vào việc xây dựng các nghị quyết của Đảng
và các chính sách của Nhà nước; làm việc thực sự có hiệu quả. Đánh giá
sao cho không để lọt vào tổ chức những người không vững vàng về bản lĩnh
chính trị, không kiên định đường lối, quan điểm của Đảng, nhất là những
người có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực, xu nịnh, chạy
chọt, tham nhũng, quan liêu, cục bộ, địa phương, phe cánh, lợi ích nhóm
tiêu cực, thiếu chính kiến, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu
tranh, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, mị dân, chuyên quyền, độc
đoán, không công bằng, công minh trong đánh giá, sử dụng cán bộ, trù dập
người thẳng thắn đấu tranh, phê bình, để nội bộ mất đoàn kết nghiêm
trọng; không chịu nghiên cứu, học hỏi, bảo thủ, trì trệ, làm việc kém
hiệu quả, nói kém, viết kém, nói nhiều, làm ít, lời nói không đi đôi với
việc làm; ý thức tổ chức, kỷ luật kém, không chấp hành sự điều động,
phân công của tổ chức; uy tín cá nhân thấp; kê khai tài sản không trung
thực, có biểu hiện giàu nhanh, nhiều nhà, nhiều đất, nhiều tài sản khác
mà không giải trình rõ được nguồn gốc, bản thân hoặc vợ, chồng, con có
lối sống thiếu gương mẫu, lợi dụng chức quyền để thu lợi bất chính cho
cá nhân và gia đình; vi phạm quy định về lịch sử chính trị, khai man lý
lịch.
Bảy là:
Phải xây dựng một quy trình phát hiện nhân tài của thời kỳ mới. Quy
trình ấy trước hết phải xác định tiêu chuẩn của một nhân tài, đó là tài
và đức, đức và tài, tạo thành phẩm chất của con người. Quy trình ấy phải
xác định rõ, nên căn cứ vào việc mà đặt người, chứ không thể căn cứ vào
người mà đặt việc. Lối làm việc theo kiểu vì người mà đặt việc là lối
làm việc nể nang, dựa dẫm, theo cảm tính. Quy trình ấy phải xác định cho
rõ vấn đề vùng, miền mà bố trí người vào các cương vị công tác khác
nhau, nhưng không vì vùng, miền mà ảnh hưởng đến tiêu chuẩn của một cán
bộ cấp chiến lược. Quy trình ấy phải chỉ rõ là việc lựa chọn người để
bầu, ít nhất phải có hai người trở nên để chọn lấy một, chứ không thể
chỉ giới thiệu có một người để rồi bầu cũng một người. Giới thiệu một
người, bầu một người, thực chất không phải là bầu cử, mà là tiến cử.
Tám là:
Vấn đề tìm kiếm nhân tài phải được đặt ra trong quá trình xây dựng con
người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa giai đoạn 2021-2030. Nhân tài trong
nước hiện có rất nhiều, nhưng ta chưa khai thác hoặc chưa biết cách khai
thác, nên những nhân tài đó còn chìm trong sương mờ ảo ảo. Nhân tài đó
chưa trở thành nguồn lực, nguồn nhân lực sung mãn cho đất nước. Đây là
chỗ chúng ta chưa biết cách phát huy nguồn lực nhân tài cho đất nước. Sự
kèn cựa, địa vị, tranh giành ngôi thứ, hãm người tài, không cho người
tài tiến thân trong các cơ quan, đơn vị công quyền cũng đang là rào cản
làm thui chột tài năng của đất nước hiện nay. Đã đến lúc chúng ta cần
phát động phong trào thì đua tìm kiếm nhân tài cho đất nước, xem đó như
một phong trào thi đua yêu nước của giai đoạn 2021-2030 và của thời kỳ
mới; kêu gọi các tầng lớp nhân dân hãy hưởng ứng phong trào này.
Chín là:
Muốn quy tụ được nhiều con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa giai
đoạn 2021-2030, phải lôi cuốn được nhiều người tham gia. Vấn đề đặt ra
hiện nay là phải quy tụ được nhiều người tài hoạt động trong tổ chức
này.
Mười là:
Bản thân mỗi con người phải tiếp tục phấn đấu vươn lên, ra sức học tập
và rèn luyện, trở thành những người tài đức, hồng chuyên song toàn, tạo
thành phẩm chất, lương tâm, danh dự của mỗi người. Việc học tập, nghiên
cứu, rèn luyện suốt đời là vô cùng quan trọng, nó quy định bản chất, bản
lĩnh của người đó trong xã hội. Kinh nghiệm cho thấy có nhiều nhà khoa
học tài năng, họ vươn lên bằng nghị lực phấn đấu và trí tuệ phi thường
của chính bản thân họ, nên họ đã gặt hái được những thành quả văn hóa và
khoa học công nghệ.
Bản
thân mỗi con người trong giai đoạn mới không chỉ biết tiếp thu trên cái
nền văn hóa dân tộc và giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt
Nam, con người Việt Nam, mà còn phải biết tiếp thu tinh hoa văn hóa và
khoa học công nghệ của các nước. Muốn vậy, con người phải học để biết
nhiều ngoại ngữ. Không biết nhiều ngoại ngữ thì không thể tiếp thu tinh
hoa văn hóa và khoa học công nghệ của các nước.
Bản
thân mỗi con người trong giai đoạn mới phải xây dựng nền tảng đạo đức
và kỷ cương trong lối sống và công việc, tránh suy thoái về đạo đức, lối
sống, thiếu trách nhiệm đối với xã hội và đối với người khác; xây dựng
và phát huy giá trị con người đạt tới chuẩn mực đạo đức chân chính, bảo
đảm cho con người có lối sống lành mạnh, có tài năng và đạo đức, tư
cách. Bản thân mỗi con người phải có hoài bão, biết dấn thân và tự lập
thân, dốc lòng vì đại nghĩa. Việc này rất khó, nhưng nếu quyết tâm thì
vẫn làm được.
Những
vấn đề mà các nhà khoa học đặt ra mới chỉ là bước đầu. Giai đoạn 2021-
2030, trong quá trình vận hành, chắc chắn sẽ có những vấn đề mới nảy
sinh, cần phải tiếp tục nghiên cứu và làm sáng tỏ.
Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách “Xây dựng con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa giai đoạn 2021 – 2030” của Viện Khoa học Nghiên cứu Nhân tài Nhân lực.
Quỳnh Nga
